Terazi Muayenesi, Yetkili Muayene Servisi Yetki Alanı ve Şube Açma Mevzuatı

Tartı aletleriyle yapılan ticaretin adil ve güvenilir olması, ancak düzenli yapılan muayenelerle sağlanabilir. Türkiye'de bu sürecin yasal zemini, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu ile ilgili yönetmeliklerle belirlenmiştir. Özellikle ticari amaçla kullanılan teraziler için periyodik muayene şartı, hem işletmelerin yükümlülüğü hem de tüketici haklarının korunması açısından büyük önem taşır.

Bu sürecin merkezinde ise Yetkili Muayene Servisleri (YMS) yer alır. Ancak her YMS, Türkiye genelinde serbestçe hizmet veremez. Faaliyet alanları il sınırlarıyla belirlenmiştir ve başka bir şehirde muayene yapmak isteyen bir servis için özel şartlar geçerlidir. Bu yazıda, YMS’lerin görevlerinden başlayarak coğrafi yetki sınırlarına, şube açma koşullarına ve bu çerçevede geçerli mevzuata kadar tüm detayları sade ve anlaşılır bir dille ele alıyoruz.

Yetkili Muayene Servisi Nedir? Hangi Görevleri Üstlenir?

Yetkili Muayene Servisi (YMS), ölçü ve tartı aletlerinin muayenesini yapmak üzere Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş özel ya da tüzel kişilerdir. Görev alanları, belirli ölçü gruplarına ve il bazında tanımlanmış coğrafi sınırlara göre değişir.

Temel görevleri şunlardır:

✔ Ticari kullanımda olan otomatik olmayan tartı aletlerinin periyodik muayenesini yapmak,

✔ İlk defa piyasaya çıkan ya da uzun süre kullanılmamış olan teraziler için ilk muayene işlemlerini gerçekleştirmek,

✔ Damga süresi dolmuş ya da şikayet konusu olmuş cihazlar için ani muayene ve şikayet muayenesi uygulamak,

✔ Muayene sonucuna göre uygun bulunan cihazları damgalamak, uygun olmayanları ise kullanım dışı bırakmak veya gerekli teknik uyarıları yapmak.

YMS’ler, bu görevleri yerine getirirken sadece teknik yeterlilik değil, tarafsızlık, güvenilirlik ve mevzuata uygunluk esaslarına da uymak zorundadır.

Yetkili Muayene Servisi Nedir? Görev ve Sorumlulukları

Yetkili Muayene Servisi (YMS), Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş, ölçü aletlerinin yasal uygunluğunu denetleyen özel kuruluşlardır. Bu kuruluşlar; özellikle ticarette kullanılan teraziler, kantarlar, basküller gibi otomatik olmayan tartı aletlerinin periyodik muayenelerini gerçekleştirmekle sorumludur. Görevleri yalnızca teknik incelemeyle sınırlı değildir; aynı zamanda muayene sonrası damgalama işlemleri ve gerekli durumlarda kullanım dışı bırakma gibi kararları da alırlar.

YMS’ler, kamu yararı gözeterek çalışmak zorundadır. Bu nedenle ölçüm güvenilirliğini sağlamak, haksız ticari kazancı engellemek ve tüketici haklarını korumak gibi çok yönlü sorumlulukları bulunur. Sadece teknik yeterlilik değil, tarafsızlık ve dürüstlük de bir YMS’nin taşıması gereken temel özellikler arasındadır.

3516 Sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu Kapsamında YMS Yetkileri

3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu, Türkiye’de tüm ölçü ve tartı cihazlarının denetimi ve kontrolünü mevzuat altına alan temel kanundur. Bu kanuna göre, ticarette kullanılan ölçü aletlerinin belirli sürelerle kontrol edilmesi, doğruluklarının test edilmesi ve uygun olanların damgalanması zorunludur. Yetkili Muayene Servisleri ise bu yükümlülükleri yerine getirmekle görevlendirilmiş kurumlardır.

YMS’ler, bu kanun çerçevesinde yalnızca belirli ölçü aletlerini ve yalnızca yetki verilen coğrafi alanlar içerisinde denetleyebilir. İl sınırlarını aşarak başka bölgelerde muayene yapmak kanuna aykırıdır ve idari yaptırımları beraberinde getirir. Aynı şekilde, yetki kapsamı dışındaki ölçü gruplarında yapılan denetimlerin de hiçbir yasal geçerliliği yoktur.

Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği ve Tip Onayı

Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği (2014/31/AB), ticari amaçla kullanılan tartı aletlerinin üretimden piyasaya çıkışına kadar olan süreçte sahip olması gereken teknik ve yasal kriterleri belirler. Bu yönetmelik, tartı aletlerinin tip onayı süreci, CE işareti ve "M" damgası gibi mevzuatlara uygunluk unsurlarını içerir.

Bir tartı aletinin yasal olarak ticarette kullanılabilmesi için bu yönetmeliğe uygun şekilde onaylanmış bir tip sertifikasına sahip olması gerekir. Tip onayı, ürünün teknik özelliklerinin mevzuatla uyumlu olduğunu ve doğru ölçüm yapma kabiliyetinin belgelendiğini gösterir. YMS’ler ise bu onaya sahip cihazların sahada doğru çalışıp çalışmadığını kontrol etmekle yükümlüdür.

Periyodik Muayene Süreci ve Süreleri

Ticari amaçla kullanılan tartı aletleri, düzenli olarak muayene edilmek zorundadır. Bu işlem, cihazın doğru tartım yapmaya devam edip etmediğini belirlemek ve kullanım ömrü boyunca ölçüm güvenliğini sağlamak için yapılır. Türkiye’de otomatik olmayan tartı aletlerinin periyodik muayene süresi 2 yıldır. Bu süre zarfında cihazın yeniden kontrol edilmesi ve uygun bulunması durumunda damgalanması gerekir.

Başvuru süreci genellikle her yılın başında başlar ve 28 Şubat tarihine kadar tamamlanmalıdır. Başvurular e-Devlet üzerinden ya da il müdürlüklerine doğrudan yapılabilir. Süresi içinde muayeneye sunulmayan veya başvurusu yapılmayan cihazlar yasal olarak kullanılamaz. Ayrıca muayenesiz kullanılan cihazlar için idari para cezası uygulanır.

Coğrafi Yetki Sınırı Nedir? İl Dışı Hizmet Engeli

Yetkili Muayene Servislerinin (YMS) faaliyet alanı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenen coğrafi sınırlara tabidir. Bu sınırlama, her bir servisin yalnızca yetki belgesinde belirtilen il sınırları içinde muayene yapabileceği anlamına gelir. Yani bir YMS, yetkilendirildiği ilin dışına çıkıp başka bir şehirde hizmet veremez.

Bu sınırlama, hem ölçüm güvenliğini hem de hizmetin denetlenebilirliğini sağlamak amacıyla getirilmiştir. Aksi durumda farklı illerde kontrolsüz ve izinsiz muayene faaliyetleri ortaya çıkabilir, bu da hem mevzuat açısından hem de piyasa düzeni açısından ciddi riskler doğurur.

Mevzuatta İl Sınırı Nasıl Tanımlanır?

“Yetkili Muayene Servisleri Hakkında Yönetmelik”te, her servisin yalnızca yetki belgesinde belirtilen “coğrafi sınırlar” içinde faaliyet gösterebileceği açık şekilde belirtilmiştir. Bu sınırlar genellikle il bazlı tanımlanır ve belgeye doğrudan işlenir. Örneğin, bir servis İstanbul ili için yetkilendirilmişse sadece İstanbul’daki tartı aletlerinin muayenesini yapabilir. Bu sınır, komşu illeri ya da aynı bölgede yer alan diğer şehirleri kapsamaz.

Yönetmelik ayrıca, başka bir ilde hizmet verilmek istenmesi durumunda mutlaka yeni bir başvuru yapılması ve o il için ayrı bir şube yetkisi alınması gerektiğini de hükme bağlamıştır. Bu da tek bir belgeyle Türkiye genelinde faaliyet yürütmenin mümkün olmadığını gösterir.

İl Dışında Muayene Yapan Servisin Karşılaşacağı Yaptırımlar

Yetki belgesinde belirtilen il dışına çıkarak muayene yapan bir YMS, hem idari hem de hukuki yaptırımlarla karşı karşıya kalır. Bu kapsamda:

✔ Yapılan tüm muayeneler geçersiz sayılır.

✔ Servisin faaliyet izni askıya alınabilir ya da tamamen iptal edilebilir.

✔ Servis hakkında idari para cezası uygulanabilir.

✔ Muayene edilen işletmeler de cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilir.

Ayrıca bu durum, Bakanlık denetimlerinde ciddi bir ihlal olarak kabul edilir ve firmanın ileride yapacağı yetki başvurularını da olumsuz etkiler. Bu nedenle coğrafi yetki sınırlarına uyulması, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda sektörel güvenilirlik açısından da kritik önemdedir.

Şube Açma Süreci ve Yeni İller İçin Yetkilendirme

Bir YMS, yalnızca bulunduğu ilde değil, farklı illerde de hizmet vermek istiyorsa bu mümkündür; ancak belirli şartlar altında. Yeni bir ilde hizmet vermenin yolu, o ilde bir şube açmak ve bu şube için ayrı bir yetki başvurusu yapmaktan geçer. Yani her il için ayrı ayrı yetkilendirme süreci gerekir.

Bu süreçte hem teknik yeterliliklerin hem de personel, ekipman ve kalite yönetim sistemi gibi kriterlerin yeniden değerlendirilmesi gerekir. Mevcut merkezin yetkisi başka bir ile taşınamaz veya kopyalanamaz. Her şube, kendi başına başvuru yapmalı ve o ilin sınırlarında hizmet vermek üzere ruhsatlandırılmalıdır.

Şube Açmanın Yasal Dayanakları

Şube açma ve farklı ilde hizmet verme süreci, doğrudan “Yetkili Muayene Servisleri Hakkında Yönetmelik”in 9. ve 10. maddelerinde düzenlenmiştir. Bu maddelere göre:

✔ Her şube ayrı başvuru yapmalı,

✔ Şube için yerel altyapı, uygun personel ve cihazlar bulunmalı,

✔ Şube başvurusunda da teknik inceleme ve denetim süreci yeniden işletilmelidir.

Bu maddeler, ülke genelinde muayene faaliyetlerinin hem denetlenebilir hem de düzenli şekilde yapılmasını amaçlar. Aynı zamanda her ilde hizmet kalitesinin eşit düzeyde olması için standart belirler.

Şube Başvuru Süreci ve Gerekli Belgeler

Yeni bir şube için yapılacak başvuruda, merkezdeki yetkilendirme sürecine benzer belgeler istenir. Bunlar genellikle şunlardır:

✔ Şube adresi ve yapı kullanım izin belgesi,

✔ Şubede görev yapacak teknik personel bilgileri,

✔ Muayene hizmeti için kullanılacak ekipman listesi,

✔ ISO 17020 standardına uygun kalite yönetim sistemi belgeleri,

✔ Başvuru dilekçesi ve formu,

✔ Bakanlık tarafından belirlenen başvuru ücreti dekontu.

Başvuru süreci tamamlandığında Bakanlık yetkilileri tarafından yerinde denetim yapılır ve uygunluk görülürse şube için resmi yetki verilir. Bu yetki de yine sadece o il sınırlarında geçerlidir ve diğer illeri kapsamaz.

Yetkisiz Muayene ve Cezaî Sonuçlar

Yetkili Muayene Servisi statüsünde olmayan kişi ya da kuruluşların terazi ve benzeri ölçü aletleri üzerinde muayene işlemi yapması kesin olarak yasaktır. Aynı şekilde, bir YMS’nin kendi yetki alanı dışında muayene yapması da mevzuata aykırıdır. Bu tür uygulamalar, hem hizmeti veren servisi hem de hizmeti alan işletmeyi ciddi şekilde risk altına sokar.

Yetkisiz muayene ile yapılan damgalama işlemleri hukuken geçersiz sayılır. Bu durumun tespiti halinde hem ölçü aleti sahibi işletmeye hem de usulsüz işlem yapan servise idari yaptırımlar uygulanır. Ayrıca, bu tarz uygunsuz uygulamalar sektördeki güveni zedelediği gibi, rekabeti de olumsuz etkiler.

Tutanak, Ceza ve Ticaret Yasağı Riskleri

Yetkisiz muayene uygulamaları Bakanlık denetçileri tarafından tespit edildiğinde, öncelikle olayla ilgili tutanak düzenlenir. Bu tutanakta yapılan işlemin hangi kanunlara aykırı olduğu ve muayene yapılan cihazın durumu detaylı olarak yer alır. Ardından hem muayeneyi yapan servis hem de işletme hakkında 3516 sayılı Kanun kapsamında işlem başlatılır.

Söz konusu ihlale bağlı olarak:

✔ İdari para cezaları uygulanır,

✔ Muayene yapılan cihaz mühürlenerek geçici süreyle kullanım dışı bırakılır,

✔ Ciddi ihlallerde, işletme hakkında ticari faaliyeti durdurma kararları verilebilir.

Özellikle, bilinçli şekilde yapılan yetkisiz işlemler, ileride yapılacak resmi başvurularda olumsuz referans oluşturur ve yeniden yetki alınmasını engelleyebilir. Bu nedenle hem YMS’ler hem de ölçü aleti sahipleri, yasal sınırlar içerisinde hareket etmekle yükümlüdür.

Sonuç ve Öneriler

Tartı aletlerinin muayene süreci, yalnızca teknik bir işlem değil, aynı zamanda ticaretin adaletini sağlayan kritik bir adımdır. Bu sürecin güvenli, tarafsız ve yasalara uygun yürütülmesi hem işletmelerin hem de tüketicilerin yararınadır. Yetkili Muayene Servislerinin yalnızca kendi il sınırlarında hizmet verebilmesi, bu düzenin sağlıklı işlemesi için getirilen önemli bir kuraldır.

Farklı illerde hizmet sunmak isteyen servisler için şube açma ve yeniden yetki alma süreci net bir çerçevede tanımlanmıştır. Servislerin bu sürece uygun şekilde hareket etmeleri, hem itibarlarını korur hem de mevzuat kaynaklı cezai yaptırımların önüne geçer.

Ölçü ve ayar konularında hizmet alan işletmelerin de dikkatli olması gerekir. Hizmet aldıkları servisin yetki belgelerini mutlaka kontrol etmeleri, şüpheli durumlarda ilgili il müdürlüğüne danışmaları önerilir. Unutulmamalıdır ki, yapılan her usulsüz işlem, sadece bir idari ceza değil, aynı zamanda ticari güvenin kaybıdır.

✔ Tip Onaylı Teraziler Hakkında Detaylı Bilgi Alın

Ticari kullanım için yasal zorunluluk olan tip onaylı teraziler, CE ve M damgalı modellerle güvenli tartım sağlar. Hangi teraziler tip onaylıdır, nasıl anlaşılır, hepsi bu içerikte.

→ Tip Onaylı Teraziler Hakkında Bilgi

✔ Tip Onaylı Baskül Modellerini Keşfedin

Pazaryerleri, sanayi ve ticari işletmeler için uygun tip onaylı basküllerle hem yasal mevzuata uyun hem de güvenilir sonuçlar alın.

→ Tip Onaylı Basküller ve Özellikleri

✔ 2025 Yılı Terazi Periyodik Muayene ve Damgalama Rehberi

Hangi tarihler arasında başvuru yapılmalı? Hangi belgeler gerekli? Kimler bu sürece tabidir? 2025 yılı için geçerli tüm denetim ve muayene bilgileri burada.

→ 2025 Terazi Muayene ve Damgalama Rehberi