Terazi Nasıl Kalibre Edilir
Terazi Nasıl Kalibre Edilir? Adım Adım Kalibrasyon Rehberi
Terazi kalibrasyonu, doğru ve güvenilir tartım sonuçları elde etmenin temelidir. Bu rehberde, manuel ve otomatik kalibrasyon adımları, dikkat edilmesi gereken teknik detaylar ve kalibrasyona uygun terazi modelleri yer almaktadır. Özellikle laboratuvar, market ve sanayi ortamlarında kullanılan teraziler için kalibrasyon sıklığı ve yöntemleri büyük önem taşır.
Kalibrasyon Neden Gereklidir?
Tartım sistemlerinde güvenilirlik, sadece kaliteli donanım kullanımıyla değil, düzenli ve doğru kalibrasyon uygulamalarıyla da sağlanır. Bir terazinin ilk alındığı günkü hassasiyeti zamanla; kullanıma, çevre koşullarına, taşıma süreçlerine ve darbelere bağlı olarak değişebilir. Özellikle hassas teraziler, laboratuvar terazileri, endüstriyel basküller ve fiyat hesaplamalı perakende terazileri gibi cihazlarda kalibrasyon eksikliği, doğrudan maliyet, güven ve yasal sorunlara yol açabilir.
Kalibrasyonun temel amacı; terazinin gösterdiği değer ile gerçek ağırlık arasındaki farkı belirlemek ve bu farkı sıfırlayacak şekilde cihazı ayarlamaktır. Bu işlem genellikle OIML sınıfı kalibrasyon kütleleri kullanılarak, belirli bir prosedür dahilinde yapılır. Türkiye'de hem Ticaret Bakanlığı mevzuatına uygun çalışmak hem de müşteri güvenini sağlamak adına kalibrasyonun düzenli yapılması bir zorunluluktur.
Sıklıkla şu durumlar kalibrasyon ihtiyacını doğurur:
✔️ Yeni bir terazi alındığında
✔️ Cihaz başka bir yere taşındığında
✔️ Sert bir darbe aldığında veya düşürüldüğünde
✔️ Belirli bir süre kullanıldıktan sonra (örneğin her 3 veya 6 ayda bir)
✔️ Yetkili muayene süresi yaklaştığında
Bu nedenle kalibrasyon, sadece teknik bir işlem değil, aynı zamanda kurumsal sorumluluğun ve kalite güvencesinin temel bir parçasıdır. İster küçük bir pazarcı tartısı kullanın ister endüstriyel bir vinç kantarı – doğru kalibrasyon yapılmadan bu cihazların hiçbiri %100 doğru sonuç veremez.
Tartımda Doğru Sonuçlar İçin Şarttır
✔️ Kalibrasyon, terazi ile gerçek kütle arasındaki farkı minimize ederek ölçüm güvenilirliğini sağlar.
✔️ Analitik tartımların yapıldığı alanlarda (örneğin altın terazisi, laboratuvar sistemleri) miligram düzeyindeki sapmalar büyük sonuçlar doğurabilir.
✔️ Perakende satış noktalarında ise gramajdaki fark doğrudan haksız kazanca veya müşteri kaybına yol açar.
Hatalı Okuma Müşteri Kaybına Neden Olabilir
✔️ Pazarlarda, manavlarda veya şarküterilerde yanlış gramaj tartımı, müşteride güven kaybına yol açar.
✔️ Ticaret Bakanlığı denetimlerinde uygunsuzluk durumunda cezai yaptırımlar gündeme gelir.
✔️ Üretim hatlarında hatalı tartım, hammaddenin eksik ya da fazla kullanılmasına neden olarak kalite düşüşü ve maddi zarara sebep olabilir.
✔️ CE belgeli bile olsa her terazi, kullanım koşullarına göre düzenli kalibrasyonla desteklenmediği sürece verimli çalışamaz.
Kalibrasyonun Yasal Zorunluluğu ve Denetim Süreçleri
✔️ Türkiye’de kullanılan elektronik teraziler, 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu kapsamında düzenli olarak kalibrasyon ve muayeneye tabi tutulmak zorundadır.
✔️ Özellikle ticari amaçla kullanılan cihazlarda tip onayı, damga süresi ve periyodik muayene kavramları kritik önem taşır.
✔️ Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı yetkili servisler, belirli aralıklarla terazi muayenesini yapar ve uygun olan cihazlara damga vurur.
✔️ Bu süreçte hatalı kalibrasyon, damga iptali veya kullanım yasağı ile sonuçlanabilir.
✔️ CE belgesi tek başına yeterli değildir; cihazın M işareti taşıması ve Türkiye'de geçerli bir onayla çalışması gerekir.
✔️ Kalibrasyon işlemi sonrası verilen sertifikalar, hem müşteri güveni hem de denetimlerdeki sorumluluğun ispatı açısından büyük avantaj sağlar.
Kalibrasyon Türleri ve Aralarındaki Farklar
Kalibrasyon süreci yalnızca bir düğmeye basmakla sınırlı değildir. Farklı teraziler için farklı kalibrasyon yöntemleri kullanılır. Bu yöntemlerin bilinmesi, hem cihazın sağlıklı çalışması hem de yasal uyumluluk açısından büyük önem taşır. Temel olarak iki ana kalibrasyon türü bulunur: dahili ve harici kalibrasyon. Her birinin avantajları, kullanım alanları ve dikkat edilmesi gereken yönleri vardır.
Dahili Kalibrasyon Nedir?
✔️ Dahili kalibrasyon, terazi üreticisi tarafından cihaza entegre edilen özel bir referans ağırlığın, sistem tarafından otomatik olarak kullanılmasıdır. Genellikle hassasiyetin ön planda olduğu analitik ve mikro terazilerde tercih edilir.
✔️ Bu sistemde kullanıcı yalnızca “CAL” veya benzeri bir tuşa basarak işlemi başlatır. Terazi, içindeki ağırlığı tanır ve otomatik olarak kalibrasyon işlemini gerçekleştirir.
✔️ Özellikle sürekli yer değiştiren ya da sıcaklık farklarının sık yaşandığı ortamlarda, dahili kalibrasyon terazinin her zaman doğru ölçüm yapmasını sağlar. Otomatik dahili kalibrasyon sistemleri, ortam sıcaklığındaki değişimleri algılayarak kullanıcı müdahalesi olmadan bile devreye girebilir.
✔️ Avantajı; hız, kolaylık ve insan hatasını minimize etmesidir. Ancak bu özellik, genellikle yüksek fiyatlı cihazlarda bulunur ve terazi seçimi yapılırken bu yön dikkate alınmalıdır.
Harici Kalibrasyon Nasıl Yapılır?
✔️ Harici kalibrasyon, özel olarak üretilmiş ve uluslararası standartlara uygun kalibrasyon ağırlıkları kullanılarak manuel olarak gerçekleştirilir. Bu yöntemde operatör, teraziyi “kalibrasyon moduna” alır ve belirlenen ağırlığı terazinin kefesine yerleştirir.
✔️ Kalibrasyon ağırlıkları, genellikle E1, E2, F1, F2 gibi sınıflarda olur ve her terazinin doğruluk sınıfına göre farklı kütle gereksinimleri vardır. Örneğin, 0.01 gram hassasiyetli bir terazi için E2 sınıfı ağırlıklar tercih edilmelidir.
✔️ Bu yöntemde dikkat edilmesi gereken en önemli husus, kullanılan ağırlığın sertifikalı olması ve terazinin kapasitesine uygun seçilmesidir. Aksi halde yanlış kalibrasyon yapılabilir ve bu durum terazinin ölçüm doğruluğunu bozar.
✔️ Harici kalibrasyon, özellikle sanayi tipi terazilerde, fiyat hesaplamalı pazarcı basküllerinde ve platform kantarlarında yaygındır. Pratiklik açısından dahili sistem kadar kolay olmasa da daha ekonomik çözümler sunar.
✔️ Kalibrasyon sonrası terazi, kullanıcıya “CAL END” gibi bir mesaj verir ve işlem tamamlanmış olur. Ancak bu işlemin periyodik olarak tekrarlanması gereklidir. Özellikle yoğun kullanımda hassasiyetin korunması adına düzenli bakım şarttır.
Adım Adım Terazi Kalibrasyonu Nasıl Yapılır?
Kalibrasyon, yalnızca terazinin doğru tartım yapmasını sağlamakla kalmaz; aynı zamanda ticari güvenilirlik, yasal uygunluk ve kullanıcı memnuniyeti açısından da kritik bir süreçtir. Özellikle sık kullanım gören veya taşıma sonrası yer değişikliği yapılan terazilerde düzenli kalibrasyon hayati önem taşır. İşte teraziyi doğru şekilde kalibre etmek için adım adım uygulama rehberi:
Gerekli Malzemeler
Kalibrasyon işlemi başlamadan önce bazı temel araç ve malzemeler hazır bulundurulmalıdır:
✔️ Kalibrasyon Ağırlığı: Uygun sınıfta, tercihen M1 sınıfı ve üzerinde kalibrasyon sertifikalı ağırlık kullanılmalıdır. Terazinin kapasitesine uygun ağırlık seçimi esastır (örneğin 150 kg’lık terazi için 100 kg ve 150 kg’lık ayrı ayrı ağırlıklar gerekebilir).
✔️ Cımbız, Eldiven ve Antistatik Fırça: Küçük gramajlı ağırlıkları el ile tutmak hassasiyeti bozabilir. Cımbız veya eldiven kullanımı önerilir. Ayrıca terazi kefesindeki tozları nazikçe temizlemek için antistatik fırçalar tercih edilmelidir.
✔️ Kalibrasyon Kılavuzu: Her terazi modelinin kalibrasyon tuş kombinasyonları ve işlem adımları farklı olabilir. Bu nedenle üreticinin verdiği kullanım kılavuzu mutlaka elde bulunmalıdır.
Uygulama Adımları
Kalibrasyon işlemi, hem ortam şartları hem de kullanıcı alışkanlıkları nedeniyle değişiklik gösterebilir. Ancak genel anlamda izlenecek adımlar şunlardır:
1. Teraziyi düz ve titreşimsiz bir zemine yerleştirin.
✔️ Yüzeyin yatay olduğundan emin olun. Terazinin ayaklarındaki denge vidalarıyla terazi terazilenir. Dijital terazilerde bu genellikle ekranda su terazisi simgesiyle gösterilir.
2. Cihazı açtıktan sonra 15–20 dakika ısınmasını bekleyin.
✔️ Bu, iç devrelerin ve sensörlerin stabilize olmasını sağlar. Özellikle yüksek hassasiyetli cihazlarda bu bekleme süresi atlanmamalıdır.
3. Tartım yüzeyini temizleyin ve sıfırlayın.
✔️ Kefe üzerindeki yabancı cisimleri temizleyin. "Zero" veya "Tare" tuşlarına basarak teraziyi sıfır konumuna getirin.
4. Kalibrasyon moduna geçin.
✔️ Bu aşama terazi modeline göre farklılık gösterir. Bazı terazilerde "CAL" tuşuna uzun basmak yeterlidir. Diğer modellerde ise menüden belirli bir kombinasyonla (örneğin "Mode" + "Print") kalibrasyon moduna geçilir.
5. Terazi ekranında belirtilen kalibrasyon ağırlığını dikkatlice yerleştirin.
✔️ Ağırlık, kefenin ortasına tam yerleştirilmelidir. Eğik veya dış kenara konan ağırlık hatalı kalibrasyona neden olabilir.
6. Terazi otomatik olarak değeri tanımlar ve işlem tamamlandığında “End”, “Cal OK” gibi bir mesaj verir.
✔️ Kalibrasyon işlemi tamamlandıktan sonra ağırlığı kaldırın ve teraziyi test etmek için birkaç farklı ağırlıkla doğrulama yapın.
✅Not: Bazı terazilerde kalibrasyon ağırlığı, ekran üzerinden seçilebilir. Örneğin: “1000g?”, “2000g?” gibi seçenekler çıkar ve kullanıcı sahip olduğu ağırlığa göre tuşlar aracılığıyla seçim yapar.
Kalibrasyon sonrası, mümkünse kalibrasyon sertifikası defteri veya dijital kayıtlara bu işlemin tarihi, kullanılan ağırlıklar ve varsa ortam koşulları not edilmelidir. Özellikle işletmelerde denetimlerde bu bilgiler istenebilir.
Bu adımlar her model için birebir uygulanamasa da genel bir çerçeve sunar. Gelişmiş modellerde otomatik yönlendirme ekranı olurken, basit elektronik terazilerde üretici firmadan alınan dökümana sadık kalmak gerekir.
Ne Sıklıkla Kalibrasyon Yapılmalı?
Terazinin doğru tartım yapabilmesi sadece bir defalık kalibrasyonla sağlanmaz. Zamanla sensörlerin hassasiyeti değişebilir, çevresel koşullar veya yoğun kullanım terazinin performansını etkileyebilir. Bu nedenle belli aralıklarla kalibrasyon işleminin tekrar edilmesi gerekir. Ancak bu sıklık, kullanım şekline ve ortam özelliklerine göre değişiklik gösterir.
Kullanım Yoğunluğuna Göre Değişir
✔️ Eğer terazi sürekli aktif kullanılıyorsa – örneğin bir manav tezgahında ya da üretim hattında – kalibrasyon sıklığı da buna paralel olarak artmalıdır. Günde onlarca kez tartım yapan sistemlerde haftalık, hatta yoğun dönemlerde günlük kalibrasyon kontrolü önerilir.
✔️ Öte yandan, bir laboratuvar terazisi yalnızca haftada birkaç kez kullanılıyorsa, her kullanım öncesi basit bir doğrulama yeterli olabilir. Aylık veya üç aylık detaylı kalibrasyon yeterli olacaktır.
✔️ Tartım sonuçlarının hukuki ya da ticari geçerliliği varsa (örneğin fatura kesilen teraziler) düzenli aralıklarla yetkili kalibrasyon firmaları tarafından kalibrasyon yapılmalı, sonuçları kayıt altına alınmalıdır.
Ortam Koşulları Etkileyici Faktördür
✔️ Teraziler sadece kullanım sıklığından değil, çevresel etmenlerden de etkilenir. Nemli ortamlar iç devrelerde oksidasyon yaratabilir; bu da sensör tepkilerinde sapmalara yol açar.
✔️ Tozlu alanlarda tartım yüzeyi zamanla partiküllerle kaplanabilir, bu da dara sapmalarına veya hatalı sıfırlamalara neden olabilir.
✔️ Statik elektrik yoğunluğu yüksek yerlerde (örneğin bazı plastik üretim tesisleri) elektromanyetik dalgalanmalar loadcell sinyallerini bozabilir. Bu tür alanlarda sık sık kalibrasyon önerilir.
✔️ Ayrıca terazinin yerinin değiştirilmesi (farklı zemin, farklı yükseklik) bile yeniden kalibrasyonu gerektirir. Çünkü bazı loadcell sistemleri montaj konumuna hassastır.
Özetle:
Yoğun kullanım + zorlu ortam = sık kalibrasyon
Nadiren kullanım + sabit ortam = seyrek kalibrasyon
Ancak hangi koşulda olursa olsun, kalibrasyonun düzenli ve kayıtlı yapılması, uzun ömürlü ve güvenilir tartım için olmazsa olmazdır.
Kalibrasyonla İlgili Sık Sorulan Sorular (SSS)
✔Kalibrasyon ağırlığı neye göre seçilir?
Kalibrasyon ağırlıkları, terazinin kapasitesi ve doğruluk sınıfına göre belirlenir. Örneğin; 3 kg kapasiteli bir hassas terazi için genellikle M1 sınıfı 3 kg’lık bir kalibrasyon ağırlığı tercih edilir. Daha hassas laboratuvar terazilerinde ise F1 veya E2 sınıfı ağırlıklar kullanılmalıdır. Kalibrasyonun geçerli olması için bu ağırlıkların sertifikalı ve izlenebilir olması gerekir.
✔CE belgeli ürünle OIML sertifikalı ürün arasındaki fark nedir?
CE belgesi, ürünün Avrupa Birliği güvenlik, sağlık ve çevre gerekliliklerini karşıladığını gösterir. OIML sertifikası ise ölçüm cihazlarının uluslararası metrologik standartlara uygunluk belgesidir. Bir ürün CE belgeli olabilir ama bu onun ticari tartımda kullanılabileceği anlamına gelmez; bunun için genellikle OIML onayı da aranır (özellikle tip onayı gerektiren terazilerde).
✔Kalibrasyon sonrası terazim hata veriyor, neden?
Bu durum genellikle uygunsuz ağırlık kullanımı, yanlış kalibrasyon adımı, terazinin ısınmadan kalibre edilmesi veya çevresel etkenlerin (örneğin hava akımı, nem, titreşim) etkisiyle oluşur. Ayrıca terazinin iç hafızasında eski bir hata kayıtlı olabilir veya loadcell arızalı olabilir. Kalibrasyondan sonra tutarsız sonuçlar alınması, profesyonel bakım ihtiyacını da gösterebilir.
✔Kalibrasyon cihazı kullanmadan işlem yapılabilir mi?
Bazı hassasiyet sınıfına girmeyen terazilerde, kullanıcı kalibrasyon moduna girip manuel olarak uygun ağırlığı kullanarak kalibrasyon yapabilir. Ancak bu işlem doğruluktan ödün verildiği anlamına gelir. Gerçek bir kalibrasyon için izlenebilir standartlarda kalibrasyon cihazı veya ağırlığı kullanılmalıdır. Özellikle laboratuvar, eczane ve sanayi terazilerinde cihazsız kalibrasyon önerilmez.
✔Kalibrasyon için en uygun saat/derece nedir?
En doğru kalibrasyon genellikle sabah erken saatlerde, ortamın sıcaklık olarak dengede olduğu zaman dilimlerinde yapılır. Terazi üreticileri genellikle 20°C ±2°C aralığını önerir. Ortam sıcaklığı çok değişkense veya cihaz yeni taşındıysa, 15-30 dakika bekletildikten sonra kalibrasyon yapılmalıdır. Ani sıcaklık değişimleri loadcell ve sensörlerde genleşmeye neden olur, bu da hatalı kalibrasyonla sonuçlanabilir.
Güvenilir Kalibrasyon İçin Doğru Tercih: Kararlı Tartım Sunan Onaylı Terazi Modelleri
Kalibrasyonun amacı, bir terazinin istenilen doğrulukla ölçüm yapabilmesini sağlamak ve bu doğruluğun sürdürülebilirliğini güvence altına almaktır. Ancak bu hedef, yalnızca kaliteli ve sertifikalı cihazlarla mümkündür. Ne kadar hassas bir kalibrasyon süreci uygulansa da, üretim kalitesi düşük olan ve genellikle Çin menşeli ucuz terazilerde bu işlemin sürdürülebilirliği yoktur. Zamanla yaşanan sapmalar ve elektronik arızalar, işletmelerin hem güvenilirliğini hem de maddi kaynaklarını zedeler.
CE belgeli, OIML sertifikalı veya yerli üretim güvenilir markalara ait teraziler, hem kalibrasyonun doğruluğunu garanti eder hem de kararlı ölçüm sağlayarak uzun vadeli memnuniyet sunar. Aşağıda yer alan modeller, hem yasal uyumluluğu hem de kullanım kararlılığı ile tavsiye edilmektedir:
Dikomsan ACS-Z Serisi – 3, 6, 15 ve 30 Kg Modeller (0.2g – 2g Hassasiyet)
✔️ M1 sınıfı yük hücresi ile yüksek doğrulukta tartım
✔️ 0.2 g gibi ince hassasiyet değerleriyle laboratuvar ve üretim hatları için ideal
✔️ CE uygunluğu ve Türkçe menülü gösterge ile kullanıcı dostu yapı
✔️ Uygun fiyatlı, kalibrasyon tepkisi hızlı ve kararlı
Tem EKO-LCD 30 Kg Tartım Terazileri
✔️ Yerli üretim güvencesi ve CE belgeli altyapı
✔️ LCD ekran ile farklı ışık ortamlarına uygun kullanım
✔️ 0.5 g – 1 g hassasiyet değerleri ile perakende ve sanayi için çok yönlü çözüm
✔️ Otomatik sıfırlama, dara alma ve yüksek şarj ömrü ile modern işletmelere uygun
Tem Ege-TB Serisi 30 Kg Terazi
✔️ OIML onaylı, M sınıfı loadcell ile donatılmış
✔️ Dayanıklı paslanmaz kefesi ve darbelere karşı güçlendirilmiş gövde
✔️ Fiyat-performans oranı yüksek, özellikle pazarcı ve market kullanıcıları için ideal
✔️ Yüksek şarj kapasitesi sayesinde 200 saate kadar kesintisiz kullanım
Necklife JCS-B 6, 15, 30 Kg Kapasiteli Teraziler
✔️ 0.1 g gibi hassasiyetle laboratuvar tipi kalibrasyonlara uygun
✔️ Yüksek çözünürlüklü ekran, darbelere dayanıklı gövde
✔️ Güçlü elektronik altyapı sayesinde kalibrasyon sonrası değer stabilitesi yüksek
✔️ Suda çalışmaya uygun modelleri ile üretim hatlarında avantaj sağlar
Tem ATA-LCD 120 Kg Terazi
✔️ Yüksek kapasiteye rağmen %0.05 hata payı ile net tartım
✔️ M1 sınıfı dış kalibrasyon ağırlıklarıyla tam uyum
✔️ Endüstriyel ortamlarda kullanım için ideal
✔️ Yerli üretim ve servis kolaylığı
✔ Dikkat Edilmesi Gerekenler:
Kalibrasyon hassasiyeti sadece işlemin kendisiyle değil, terazinin iç aksamı, yük hücresi tipi, yazılımı ve kasa yapısıyla doğrudan ilişkilidir. Yani, onaysız, belgesiz ve kontrolsüz şekilde piyasaya sürülen cihazlarda, ne kadar sık kalibrasyon yapılsa da kararlı tartım mümkün değildir.
❌ Ucuz Çin malı terazilerde sıkça görülen problemler:
Kalibrasyon sonrasında sapma ve sıfır noktasının kayması
Kararsız değer atlamaları
Düşük kaliteli sensörler nedeniyle titreşime karşı dayanıksızlık
Yetersiz batarya veya adaptör sistemi
✔️ Doğru cihaz seçimi, başarılı kalibrasyonun temelidir.
Bu nedenle Tartım Terazileri – Ata Tartı Ürün Kategorisi üzerinden, sertifikalı ve tavsiye edilen modeller arasından seçim yapmanız önerilir.
Bu ürünlerle uyumlu şekilde yapılacak kalibrasyon işlemi, hem yasal geçerliliği olan tartımları sağlar hem de uzun yıllar boyunca sorunsuz ölçüm performansı sunar.
✅ Tüm Terazi Modellerini Keşfedin
✔️ Pazarcı, market, eczane ve sanayi tipi teraziler dahil tüm modelleri görmek için:
Terazi Fiyatları – Güncel Ürün Listesi
✅ Elektronik Basküllerde En Güncel Çözümler
✔️ Endüstriyel kullanım, depo, üretim ve sevkiyat süreçleri için uygun modeller:
Elektronik Basküller – Güvenilir Tartım Sistemleri
✔ İlk Yayın Tarihi: 23.10.2021
✔Son Güncelleme: 07.07.2025